EKO SISTEM

Pripremio: Dr Barbara Radulović - naučni saradnik Rudarsko-geološkog fakulteta

Školjke

Nova vrsta na Velikom ratnom ostrvu

Veliko ratno ostrvo, na ušću Save u Dunav, nastajalo je dugo i neprimetno, taloženjem nanosa koje je Dunav donosio iz daleka. U 16. veku, prvi put je primećeno kao mala peščana ada koja je vremenom rasla. Samo ostrvo naseljeno je raznovrsnim biljnim i životinjskim svetom a njegova glavna odlika je to što tokom cele godine pruža utočište brojnim živim vrstama koje zajedno čine jedinstveni ekosistem.

Poseban deo ostrva je peščana plaža Lido koja je tokom toplih dana omiljeno kupalište Zemunaca. Nekoliko godina unazad, tokom leta, na plaži je primećeno prisustvo neuobičajeno velikog broja ljušturica školjaka i puževa. Obzirom na njihovu brojnost, moglo bi se reći da se radi o pravoj invaziji ovih organizama. Brojne ljušturice zapažene su i na plaži i na dnu reke što tokom leta predstavlja neugodnost onima koji ulaze u vodu. Primećeno je i njihovo grupisanje po vrstama, pa tako svaka vrsta naseljava određeni deo plaže.

Plaža prekrivena ljušturicama školjaka i puževa predstavlja trpezu za ptice

Naročito je interesantno prisustvo školjke pod nazivom Corbicula koja je poznata kao veoma invazivna i izuzetno prilagodljiva, a čije prisustvo je prvi put zabeleženo u vodama Srbije (reka Dunav) 1998. godine kada su je igrom slučaja našli ribari. U godinama koje su sledile ova školjka je postajala sve brojnija i našla je svoj životni prostor duž tokova Dunava, Save i Tise.

Opasnost za eko-sistem

Corbicula je, tokom geološke prošlosti, tačnije pleistocena, naseljavala severozapadne krajeve Evrope. Pojava ove školjke u međuglacijalnim naslagama pleistocena pomenutih predela Evrope potvrda je postojanja perioda sa većom letnjom temperaturom. Zbog nepovoljnih životnih uslova, odnosno hladnijih epizoda ledenog doba, one su migrirale u toplije predele Evroazije.

Rečno dno na plaži prekriveno školjkama

U Severnoj Americi njeni prvi predstavnici su primećeni 1924. godine a od 80-tih godina prošlog veka širi se Evropom. Zbog svoje ekspanzije, predmet je brojnih istraživanja jer predstavlja potencijalnu opasnost za eko-sistem u kojem se nađe.

Tako je, na primer, prekomerna brojnost ove školjke zabeležena u jezeru Taho, u Kaliforniji, gde je izavala pažnju stručnjaka koji su pokrenuli istraživanja u cilju praćenje i kontrolisanje širenja ove vrste i njenog uticaja na eko-sistem i kvalitet vode. Kao posledica njenog prisustva u vodama jezera Taho, primećeno je ugrožavanje postojeće životne zajednice, ograničavanje količine fitoplanktona, menjanje jezerskog dna i hemijskog sastava vode, pogoršanje kvaliteta i izgleda plaže koja je time postala manje dostupna posetiocima.

Opasnost u načinu ishrane

Naseljavanje ove vrste u vodama Severne Amerike i Evrope najverovatnije je prouzrokovano intenzivnim rečnim saobraćajem, mada se kao mogući razlog navodi i činjenica da se ove školjke koriste i kao mamci prilikom pecanja. Postoje i nagađanja da su ove školjke u vode Severne Amerike dospele dolaskom kineskih imigranata koji je koriste u ishrani.

Neuobičajeno velika nagomilanja ljušturica školjki i puževa na plaži Lido

Jedan od razloga zašto Corbicula brzo osvaja nove prostore i opstaje u njima jeste i njen načina ishrane. Naime, ona ima sposobnost da se hrani česticama iz same vode i onima iz sedimenata. Za ishranu koristi fitoplankton i bakterije iz vode; a kada ovaj izvor hrane više nije dovoljan, uzima hranu iz samog sedimenta. Polnu zrelost dostiže veoma rano, ima sposobnost velike reprodukcije i izuzetno lako se prilagođava različitim životnim uslovima.

Štetnost Corbicula -e je višestruka jer prekomornom brojnošću narušava ravnotežu eko-sistema, utiče na kvalitet vode, može prouzrokovati probleme u irigacionim kanalima i cevima, taloženjem na površine čamaca i brodova utiče na oštećenje...

Uticaj ove egzotične ali invazivne školjke na eko-sistem Velikog ratnog ostrva ne bi trebalo da ostane neistražen s obzirom da postoji mogućnost njenog uticaja na brojnost i raznovrsnost autohtone zajednice koja naseljava ovu jedinstvenu rečnu oazu.

Dr Barbara Radulović,
naučni saradnik
Rudarsko-geološkog fakulteta

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja