EGZOTIČNI NARODI
O.K.
Mopani
Kultura Maja u našem vremenu
Belize je država na istočnoj obali Srednje Amerike, sa brojem stanovnika koji ne prelazi četiristo hiljada. Majanska civilizacija javila se u ovoj zemlji pre 3500 godina. Njeni ostaci vidljivi su i danas.
U drugoj polovini prvog milenijuma naše ere, na teritoriji današnjeg Belizea živelo je skoro milion ljudi. Izdvajaju se vrlo značajna središta majanske kulture, o čemu svedoče arheološka nalazišta od neprocenjive vrednosti - Karakol i Lamanai.
Belize je, nekada britanska kolonija, dobio nezavisnot 1981. godine. Stanovništvo ove države čine mešane rase. Najbrojniji su Mestici, odnosno hispanski Belizeanci, mešavina Evropljana i starosedelaca. Pored njih, istaknuto mesto zauzimaju Maje koje su tu više milenijuma. Ukupno čine oko 11 procenata stanovništva. Od prvobitnih Maja većina je istrebljena ratovima i bolestima koje su doneli Evropljani. Neki su izbegli u Gvatemalu i Meksiko, koji se graniče sa Belizeom. Otuda većina savremenih nosilaca ovog slavnog etnonima potiče od drugih naroda.
Današnje Maje u Belizeu dele se na Jukateke, Kekčije i Mopane. Ovih potonjih ima oko trinaest hiljada. Mopani potiču iz središnjeg Belizea ali su ih, u 18. veku, Britanci proterali u Gvatemalu. U Gvatemali su trpeli eksploataciju u vidu prisilnog rada i bili primorani da plaćaju visoke poreze.
Glavno središte u toj državi bilo je mesto San Luis, u delu koji se zove Peten, najvećoj i najsevernijoj teritorijalnoj jedinici Gvatemale. Pre toga, deo njih je, pod pritiskom Španaca, prihvatio katoličanstvo.
Od 1886, najveći deo Mopana vratio se u Belize. Tragajući za čistim rekama i plodnim zemljištem, najpre su se smestili blizu današnjeg Puebla Vieha, u najjužnijem okrugu Belizea. Tu su osnovali naselje San Antonio, koje je do danas ostalo njihova najveća naseobina na jugu Belizea. U toj zemlji, udeo Mopana u stanovništvu iznosi nešto manje od tri posto, što znači da ih je ukupno deset i po hiljada. U Gvatemali ih je ostalo približno tri hiljade.
Mopanski jezik pripada jukatečkom ogranku majanskih jezika. U njemu ima dosta elemenata drevnog čolanskog ogranka iste jezičke porodice. Piše se latinicom. Dvostruko je više onih koji ga koriste u Belizeu nego u Gvatemali. Pravopis je propisala Akademija za majanske jezike u Gvatemala Sitiju.
Postoji znatna izmešanost Mopana sa Kekčijima, koji su takođi majanski narod. Uprkos tome njihovi jezici su vrlo različiti, što je dovelo do toga da mnogi od njih govore tri jezika: mopanski, kekčianski i engleski, a nije retka pojava da se služe i španskim.
Početkom novembra svake godine, obeležavaju praznik Svih svetih, odnosno Svih duša. Tada se služe obimni obroci uz sveće u kućama porodica kojima je neko blizak preminuo. Manifestacija je posvećena precima i, ako hrana nestane do jutra, veruje se da su preci došli da je uzmu.
Igranje i tradicionalna muzika, uz maske i kostime, je ono što prati proslave i ceremonijale ovog naroda. Imaju ples nazvan po osvajaču Ernanu Kortesu, sa bubnjevima, flautom i klepetušom. Tu je i igra jelena kojom se ukazuje na vezu sa prirodom. Pleše se uz mahom udaračke instrumente.
Dok muškarci nose odeću uobičajenu u drugim delovima sveta, žene su sklonije ručno šivenim tkaninama svetlih boja, sa vezom ili čipkom.
Primena medicine, zasnovane na lokalnim biljkama, je vrlo raširena mada u većini sela postoje zdravstveni centri. Najviše se hrane kukuruzom i pasuljom i raznovrsnim voćem i povrćem. Love životinje, poput lokalnog glodara pake, jelena i divljih svinja. Tradicionalni obrok oko podneva, koji se zove kaldo, sastoji se od pileta i čorbe sa tortiljama.
Način uprave zasniva se na tzv. alkalde sistemu. Postoje vrhovni seoski starešina i sudija koji se bira svake tri godine na skupšttini svih ljudi iz sela.
O.K.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
