PISMA
Oliver Klajn
Zapisi vremena
Tajnoviti znaci iz Biblosa
Biblos je priobalni libanski grad, udaljen oko 40 km od Bejruta. Većinu stanovnika čine hrišćani, prevashodno maroniti. Lokalni istoričar Filon, koji je tu živeo krajem 1. i u prvoj polovini 2. veka rekao je za svoj grad da je najstariji na svetu. Arheološka iskopavanja su pokazala da stalna naseobina tu postoji poslednjih sedam hiljada godina.
Grad Biblos u Libanu
Arehološki lokalitet u Biblosu |
Moćna antička i srednjovekovna carstva vladala su ovim gradom. Francuski arheolog Moris Dinan je vršio iskopavanja u Biblosu duže od pola veka. Ovaj stručnjak za arheologiju Bliskog istoka započeo je rad dvadesetih godina prošlog stoleća. Njemu je pošlo za rukom da otkrije deset napisa na pločicama, spatulama i u kamenu. Utvrđeno je da je reč o silabičkom, odnosno slogovnom pismu. Nađene su dve tablice na kojima su slova ugravirana čekićem i dletom.
levo: Prikaz jedne od tablica i knjizi ''Biblia gramata''
desno:Sačuvana ploča iz muzeja u Bejrutu |
Više decenija potom, jedan američki stručnjak za semitske jezike naveo je da je reč o bračnom ugovoru dok druga tablica govori o odnosu vladara i njemu potčinjenih podanika. Osim toga otkopane su i četiri spatule sa znatno manje znakova nego što ih ima na pločicama. Obe vrste pisaćeg materijala su od bronze. Preostali natpisi su bili na delovima kamenih stela. Svi natpisi potiču iz vremena između 18. i 15. veka p.n.e. Pored toga, bilo je još manjih fragmentarnih nalaza.
Smer pisanja je sdesna nalevo, uz izuzetak jedne od spatula kod koje je jedna strana napisana u obrnutom smeru. Uočena je sličnost određenih znakova sa raznim formama egipatskog pisma, što se tumači jakim trgovačkim vezama Biblosa sa Egiptom. Otuda se ovo pismo naziva i pseudo-hijeroglifsko. Ima dosta sličnosti i sa feničanskim pismom.
Ukupno je ispisano 1046 slova. Dinan je uočio 114 pojedinačnih znakova. Kasnije analize su pokazale da, po svemu sudeći, biblosko pismo nije imalo više od stotinak znakova. Ono do sada nije dešifrovano. Nije pouzdano utvrđeno ali se može pretpostaviti da je pisano na ranoj formi semitskog jezika. Verovatno je reč o nekom od severozapadnih semitskih jezika.
levo: Dinanova knjiga ''Biblia gramata'' u kojoj je objavio sve nađene natpise
desno: Prikaz znakova u knjizi |
Među znakovima nije bilo razmaka ni tačaka ili linija koje bi razdvajale redove ili slova. Utvrđeno je da je veći broj pisara učestvovao u izradi tekstova. Po mišljenju Dinana, postojale su razne kategorije slova koje su označavale različite predmete, živa bića, prirodne pojave... On je izdvojio devet kategorija poput životinja, povrća, alatki i geometrijskih oblika. Kasnije su stručnjaci koji su se bavili ovom temom predložili još veći broj klasa u koje spadaju znakovi. Zaključeno je da je postojala akrofonija, što znači da naziv slova počinje samim slovom. Takođe, valjalo je istražiti da li su ostala semitska pisma nastala na osnovu bibloskog slogovnog pisma. Zasad nije otkrivena pouzdana veza koja bi potvrdila ovu tezu.
Holandski istoričar, lingvista i arheolog Jan Best posvetio je četiri decenije proučavanju pisma iz Biblosa. On ga je doveo u vezu sa kritskim Linear A alfabetom, mada znatan deo poznavalaca starogrčkog jezika nije prihvatio ovu tezu.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
